Monumentale panden vindt je door heel Nederland. In totaal telt Nederland 61.768 rijksmonumenten. Amsterdam is met 7.502 koploper wat betreft monumentale panden. Ook in Maastricht (1.676), Utrecht (1.506) en Leiden (1.240) staan veel rijksmonumenten. Dit zijn vaak prachtige, authentieke gebouwen. De overheid wil de cultuurhistorische waarde van deze panden graag behouden voor Nederland. Daarom zijn de regels voor verbouwen veel strenger. Heb je dus een monumentaal pand op het oog, lees je dan eerst goed in.
- Wat is een monumentaal pand?
- Kan ik een monumentaal pand verbouwen?
- Verduurzamen en isoleren
- Onderhoud en restauratie
- Subsidie mogelijkheden
- Een monumentaal pand kopen
- De voor en nadelen op een rijtje
1. Wat is een monumentaal pand?
De overheid bepaald of een pand een monumentaal pand is. Een monumentaal pand wil zeggen dat het een bepaalde cultuurhistorische of wetenschappelijke waarde heeft voor ons land. Wanneer een pand is aangemerkt is als monument, gelden hier voor strengere regels met betrekking tot onderhoud en verbouwen. Er zijn verschillende typen monumenten:
Rijksmonumenten
Een rijksmonument is een pand dat van algemeen belang is wegens de schoonheid, de betekenis voor de wetenschap of de cultuurhistorische waarde. Vaak zie je op deze panden een schildje hangen waaraan je een rijksmonument kunt herkennen. In het monumentenregister staan alle rijksmonumenten van Nederland geregistreerd.
Provinciaal monument
Dit zijn monumenten die op de provinciale monumentenlijst staan. Deze gebouwen worden vanuit de provincie beschermd. Noord-Holland en Drenthe zijn de enige provincies die provinciale monumenten hebben aangewezen. Limburg heeft zelfs een onafhankelijk provinciaal erfgoedbeleid.
Gemeentelijk monument
Wanneer een gebouw plaatselijk of regionaal belang heeft, kan de gemeente het aanmerken als een gemeentelijk monument. Bij de afdeling monumentenzorg van je gemeente kun je nagaan welke gebouwen er op de gemeentelijke monumentenlijst staan.
Beschermd stadsgezicht en beschermd dorpsgezicht
Beschermde stads- of dorpsgezichten vallen onder de monumentenwet, maar hoeven geen monument te zijn. Dit zijn gebieden met beeldbepalende gebouwen met historische karakteristieken. Voor deze gebieden gelden er aangescherpte regels. Zo is ook het bestemmingsplan veel gedetailleerder bij een beschermd stads- of dorpsgezicht.
2. Kan ik een monumentaal pand verbouwen?
Of je nu een rijksmonument of een gemeentelijk monument gaat verbouwen, je mogelijkheden voor verbouwen zullen over het algemeen veel beperkter zijn dan wanneer het geen monumenten status heeft. Het vooraanzicht mag sowieso niet veranderen. Je kunt dus geen dakkapellen plaatsen aan de voorzijde of een erker plaatsen. Een uitbouw of opbouw aan de achterzijde zou kunnen, maar moet voldoen aan de eisen van de gemeente. Het kan zijn dat de gemeente dit niet ziet zitten en je aanvraag weigert. Je kunt de verbouwing dan niet uitvoeren.
Duurder
Omdat je gebruik moet maken van originele bouwmaterialen en technieken, is het onderhouden en verbouwen van een monumentaal pand vaak veel duurder. Ook hebben lang niet alle aannemers ervaring met zulke werkzaamheden.
De omgevinsgvergunning
Het verkrijgen van een omgevingsvergunning is iets lastiger dan normaal gesproken, omdat er strengere regels en eisen gelden. Ook de kosten van een architect zullen hierdoor wat hoger uit vallen dan normaal, aangezien ze langer bezig zijn met het uitzoeken en uittekenen van alle details. Wanneer je aanvraag wordt afgewezen, kun je de gewenste aanpassingen niet doorvoeren.
Interne verbouwing
Monumenten zijn vaak aan de buitenkant beschermd. De binnenkant is meestal niet meer origineel en valt vaak niet onder het monument. Er zijn wel gevallen waar dit wel zo is, check dit van tevoren dus altijd goed. Wanneer er aan de binnenkant geen monumentenstatus van kracht is, kun je gewoon wijzigingen aanbrengen. Wijzigingen waarbij geen constructieve wijzigingen gedaan worden, zoals een draagmuur verwijderen, kun je dan vergunningsvrij uitvoeren. Ga je wel een draagmuur (deels) verwijderen, dan zul je net als normaal een omgevingsvergunning aan moeten vragen.
3. Verduurzamen en isoleren
Een monumentaal pand is vaak een oud pand, waardoor de isolatiewaarden niet voldoen aan de standaarden van tegenwoordig. Hierdoor kan het verwarmen van je pand erg moeilijk en duur zijn. Wil je een monumentaal pand isoleren of voorzien van centrale verwarming, dan zul je hier ook een vergunning voor aan moeten vragen. Geen paniek, bij monumentale panden zijn er genoeg duurzame mogelijkheden om je pand te isoleren en om energie te besparen.
4. Onderhoud en restauratie
Zoals gezegd dien je bij een monumentaal pand gebruik te maken van originele bouwmaterialen en technieken. Je kan bijvoorbeeld niet zomaar de originele kozijnen vervangen door kunststof kozijnen met dubbel glas. Dan veranderd het aanzicht van de gevel en verliest het pand de karakteristieke uitstraling. De monumentale waarde moet na onderhoud of restauratie nog steeds hetzelfde zijn. De onderhoudskosten voor een monumentaal pand zijn dus veel hoger dan bij een pand zonder deze status.
Hele kleine werkzaamheden, zoals het overschilderen van de kozijnen in dezelfde kleur mag je direct doen, zonder vergunning. Mits je de originele onderlaag laat zitten.
5. Subsidie mogelijkheden
Het onderhoud en restauratie van een monument is veel duurder dan bij een pand zonder monumentenstatus. Echter stimuleert de overheid dat een monumentaal pand goed wordt onderhouden. De onderhoudskosten van een Rijksmonument zijn bijvoorbeeld voor een deel fiscaal aftrekbaar en hebben veel gemeenten een restauratiefonds voor monumenten. Je kunt dus subsidie krijgen voor het onderhouden en restaureren van een monument. Het is vaak ook mogelijk om tegen gunstige voorwaarden geld te lenen voor het onderhouden van je monumentale pand. Aangezien er een algemeen belang geldt, wordt er dus wel degelijk meegedacht.
6. Een monumentaal pand kopen
Een monumentaal pand is natuurlijk erg mooi en een genot om in te wonen. Echter moet je van tevoren wel goed uitzoeken welke extra kosten dit met zich meebrengt. Onderhoud en restauratie is dus al veel duurder weten we. Maar ook verzekeringen zijn duurder. Neem bijvoorbeeld de opstalverzekering, die je dekt voor schade als gevolg van brand, storm of bliksem. De herstelkosten van een monument zijn vele malen hoger, dus de verzekering in veel gevallen ook. Neem dus eerst contact op met je verzekeraar om dit te bespreken.
7. De voor en nadelen op een rijtje
Voordelen
- Je woont in een prachtig, uniek pand met historische waarde.
- Je krijgt advies en ondersteuning van de gemeente, Rijksdienst en Cultuur Erfgoed bij de instandhouding van je woning.
- Je komt in aanmerking voor financiële hulp bij onderhoud en renovatie.
Nadelen
- Je pand dient de historische en monumentale waarde te behouden. Je bent dus heel erg beperkt in het verbouwen.
- Je pand vraagt het nodige onderhoud. Dat is duur, kost tijd en toewijding
- Je bent gebonden aan de “strengere” regelgeving bij het aanpassen, verbouwen of restaureren van het pand.
- Vergunningstrajecten voor een monument kunnen langer duren.
- Kosten voor onderhoud zijn hoog omdat je pand specialistische zorg nodig heeft en je wellicht speciale materialen nodig hebt.
